Ramazanlık Reklamlar

Ramazan ayıyla beraber, reklamlarda çıkan her ürünün huzur, şifa, hatta icabında hidayet dağıtma sezonu start alır. Bir Ramazan riyası şenliklerine daha cümleten hoş geliriz.

Ramazandan önce, “ İşten çıkıp uyumadan iki tek atanı alkışlıyoruuuus”, “ Her şeyini bırakıp plajda bar açan arkadaşları alkışlıyoruuus” gibi reklam metinleriyle karşımıza çıkan koka ve de kola içeceği, Ramazan geldiğinde aniden evrime girip, ney eşliğinde “ Sevenlerin ortak tadı, uhrevi sofraların baş içeceği, neşeli iftar sofralarının vazgeçilmezi koka kola. Manevi iklimlerin nabzı, kalbinizin buluştuğu bu şişede atıyor. Haydi, siz de sevdiklerinizi bu mübarek koladan mahrum bırakmayın. Kendiniz için istediğinizi başkası için de isteyin, için, içirtin. Nice Ramazanlara…” gibi hidayete ermiş metinlerle piyasaya çıktı mı, benim öyle tepemde bir uyuşma, efendime söyleyeyim gözümde bir seyirme, cümle sinir hücrelerimde bir cızırdama peydah oluyor. Neredeyse “Orucunuzu koka kolayla açın. Kola çarpsın ki daha sevap .” denecek kıvamda bir fırıldaklık söz konusu olmaya başlar.

Başka zaman dini bir unsur gördüklerinde “ Bak nasıl dini suistimal ediyolar ya, dini alet etmeyin kardeşim!” deyip kılıç kalkan girişenlerin fırıldaklıkları Ramazan oldu mu nedense sırıtmaz. Neredeyse minare süsü verilmiş iki kola şişesinin arasına mahyayla “ Hoş geldin ya Şehri Ramazan “ yazmadıkları kalır. Sofranıza düşen nur damlası koka kola…” abartılığında yapılan bu reklamların tesiriyle bizlere aldırdıkları kolaların paralarıyla başkalarının iftar sofralarına bomba olarak düşerler... Düşünelim…

Ve yine aynı pazarlama sendromuyla diğer reklamların da Ramazan versiyonları çıkar. Mesela; bu mübarek aydan önce sadece dişimize ve falımıza bakan sakızlar, Ramazan’ da oruçlu dişleri temizleyen, iftar sonrası hazmını kolaylaştıran, huzur verici bir özellikle çıkar karşımıza ve “Dişinize de bakar ruhunuza da….” Şeklinde uhrevi bir vazife görmeye başlar.

Sonra banka reklamları ….” Ramazan alışverişlerinizi hokus pokus kartla yapın, world puan, world sevap kazanın.” Şeklinde boy gösterip, fes takmış minik, mor yaratıkları, iftar saatinde suratımıza karşı “ voadaaaa” diye bağırttırlar.

Akaryakıt reklamlarında , Ramazandan önce sadece benzinoğlu benzin olan benzin, Ramazan ayında sizi iftara yetiştiren manevi bir enerji haline dönüşür . “ Süper kurşunsuz, günahsız, vebalsiz, ultra dizel Lopek, sizi manevi iklimlerin huzurlu iftar sofralarına yetiştirir. Ayrıca her bir depo Lopek benzin alana bir kutu hurma da bedava…”

Aynı tuhaf dindarlık semptomları gazetelerde de baş göstermeye başlar . Ramazandan önce işte bilmem kaç kupona bilmem kimin tam boy posterini, kız tavlama yolları, sevgiliyle geçinmenin bilmem kaç altın kuralı kitapçıkları veren gazeteler, Ramazan ayına girince birden sisler içinde, nurani ışıklar saçan dua kitapları dağıtmaya başlarlar. “ Eşiniz mi yok, işiniz mi yok? İşte her tür hacet duası bu kitapta. Ramazan boyunca faydalanacağınız ( Ramazan bitsin hele, sonra fal ve büyü kitabı vercez, ona bakarsınız.) vazgeçilmez bir kitap. Üstelik sadece beş kupona. Bu kupona bu sevap kaçmaz.” gibi reklamlarla ekranlarda yerlerini alırlar. Sonra içindeki her yemeğin başına Ramazan eki getirerek tarifini verdikleri yemek kitapları dağıtırlar. Bildiğimiz tarhana çorbası, olur sana Ramazan tarhanası. Sonra Ramazan dolması, Ramazan pilici, Ramazan turşusu, Ramazan yavan ekmeği gibi… Bu Ramazanlı yemeklerin konulduğu masaların, yemek için oturulan sandalyelerin reklamlarında bile neredeyse Ramazan sandalyesi, Ramazan masası, , Ramazan komidini, Ramazan televizyon dolabı, Ramazan zigon sehpası, Ramazan 12 parçalık porseleni falan filan şeklinde, bu mübarek ayla başlayan abarık bir reklam kampanyası güdülür. Kısacası sadece ramazanlık yufka, erişte, reçel, turşu olmaz. Ramazanlık reklam da olur!

MİNE SOTA

Cumhuriyet Kadını Ne İşe Yarar?

"Ben de Cumhuriyet kadınlarını merak ediyorum misal! Neden sadece kırmızı ruj sürerler? Gri döpiyes bu kadınların üniforması mıdır? Cumhuriyet Mitingleri dışında bir toplumsal eyleme katılmışlıkları var mıdır? Taş atan çocukları tanırlar mı? Ankara'nın ötesine gitmeyi denemişler midir? Başörtülüler hakkında hakaret içermeyen cümle kurmayı deneseler başarılı olurlar mı?"


Bu ülkede nedendir bilinmez herkes gözünü "başörtülü" kadınlara dikmiş! Nerede yaşarlar, nasıl giyinirler, ne yiyip içerler? Kaç gözü kaç kulakları vardır? Arkalarından usulca sokulup ‘pöh’ desek korkarlar mı?” gibi çocukların meraklarına cevap bulmaya çalışır gazetecisi, köşe yazarı, akademisyeni, bilmem nesi…

İyi de merak konusu olan sadece başörtülüler midir acep memleket sınırları içinde? Ben de Cumhuriyet kadınlarını merak ediyorum misal! Neden sadece kırmızı ruj sürerler? Gri döpyes bu kadınların üniforması mıdır? Cumhuriyet mitingleri dışında bir toplumsal eyleme katılmışlıkları var mıdır? Taş atan çocukları tanırlar mı? Ankara’nın ötesine gitmeyi denemişler midir? Başörtülüler hakkında hakaret içermeyen cümle kurmayı deneseler başarılı olurlar mı? Soruları uzatmak mümkün… Ama aslında biz onları pekala tanıyoruz. Hem de çok iyi tanıyoruz. Nereden mi? Hatırlamaya ne hacet, hiç aklımızdan çıkmıyorlar ki...



Üniversitelerde oturdukları koltuklardan tanıyoruz onları. Çarşaf ve peçe yaktıkları eylemlerden. Cumhuriyet mitinglerinden evet! Hani bizkaçkişiyiz hevesiyle meydanlara dökülmüşlerdi, kime, neye alet olduklarını anlamadan. Hani başörtülülere her fırsatta inancını siyasete alet etme suçlamasında bulunuyorlardı ya. Asıl kendileri sıkı sıkıya bağlı oldukları ilkelerini Ergenekon'a alet etmişlerdi ruhları bile duymadan.

İkna odalarından da tanırız biz Cumhuriyet kadınlarını. Nur serter hiç silinmeyecek bir fotoğraf karesi olarak çakılıdır hafızamızda. Hani bize kandırıldığımızı, daha genç ve güzel olduğumuzu söylemişlerdi, "Hayatınızı karartmayın. Önünüzde aydınlık bir gelecek var. Açın başınızı çocuklar" diye diye karartmışlardı hayatımızı. Üniversite koridorlarından fırlatılıp atılmıştık sağa sola. Şanslı olanlarımız gurbet kahrı çekmeye başlamıştı, şanslı olmayanlar doğru mutfağa... Hani kamusal alanı kendi kurtarılmış bölgeleri ilan etmişlerdi. Hani Cumhuriyet kurulurken tapusu onların eline verilmişcesine 'Burası bizim' diye işaretleyip hastanelere, okullara, kampüslere, adliyelere YASAK tabelaları asmışlardı. Diplomalarımız elimizde kalakalmıştık.


Tek Görevin Kadınları Kurtarmaktır, İleri!

Sonra kahraman edasıyla 'Haydi Kızlar Okula' kampanyaları başlatmışlardı Cumhuriyet kadınları.Az gelişmiş şehirlerdeki kızların makus talihini değiştireceklerdi güya. Onları ait olmadıkları bir kültürün kodlarıyla büyütüp yaşadıkları hayata geri gönderirken yaşanacak çatışmaları hesap etmeyenlerdi Cumhuriyet kadınları. Çünkü tek ve biricik hedefleri tıpkı Cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki öncülerinden de beklendiği gibi tek tip, tek zihin ve tek bilince sahip Cumhuriyet nesilleri yetiştirmekti. Bu yüzden baörtülüleri, Kürtleri, Alevileri sevmediler. Kendilerinden farklı olanları 'tehdit' diye bellemişlerdi. Ezberlerini bozmamaya yeminliydiler. Zihinsel konforlarını bozmak olmazdı.

Ekranlarda ne zaman laiklik, başörtüsü ve Türk kadını konulu bir açıkoturum yayınlanacak olsa herkesten rol çalmayı bildiler. Esas kız onlardı, diğerleri figürasyon. Sesleri herkesten çok çıkan Cumhuriyet kadınları oldu hep. Bazen Şanal Saruhan oldu adı, bazen Türkan Saylan, bazen Necla Arat, bazen Nur Serter. Ama söyledikleri hep aynıydı; onlar, aydınlık Türkiye'nin aydınlık kadınları ama diğerleri kandırılmış, cahil bırakılmış, ezik ve kurtarılmayı bekleyen kadınlar... Kendilerine kurtarıcı rolünü ne de yakıştırdılar. Kendilerine bakıp bu hallerine nasıl da aşık oldular... Oysa onlar dışında ülkenin tüm kadınları kol kola vermişti. Çoktan sınırları kaldırmış, önyargı duvarlarını yıkmış, birbirini anlamaya, birbirinin hakikatüne eğilmeye başlamışlardı. Bunlar Cumhuriyet kadınının raconuna ters haller haliyle... Onların üstenci bakışı müsaade etmez bir defa kendileri dışındaki hemcinsleriyle ortak bir cümle kurmaya. Çünkü onlara göre tek bir gerçek var, iman edilesi, tapınılası tek bir gerçek. Eğer o gerçeğe tabi değilseniz yok sayılırsınız, Cumhuriyet kadınları tarafından kurtarılmaya bile değmezsiniz.


Karaçarşafa karşı döpiyes!


İman ettikleri ilkeler konusunda öyle uç noktalara savrulmuşlardır ki, toplumun büyük bir yüzdesinin tâbi olduğu dini bile kendi ilkelerine rakip olarak görürler. Bu yüzdendir 'başörtüsü'ne düşmanca bakışları. 'Muhammed' isminden bile tedirgin oluşları ve Kur'ân kurslarından korkuları... Bu yüzden 'laiklik'e sıkı sıkı bağlıdırlar.

Oysa bugün daha net anlaşılmıştır ki Cumhuriyet kadınları baştan iflas etmiş bir projeden başka bir şey değildir. Şimdiki hızlı Kemalist kadınlara sorsanız "Yok öyle bir şey" derler ama Cumhuriyet'in ilk yıllarında kadına biçilen rol, vatana evlat yetiştirmekten öte gitmez. Görünüşte seçme seçilme hakkı verilmiştir verilmesine de say desek kaç isim sayabilirsiniz o yıllarda Meclis'e giren? Keriman Halis dışında kaç isim gelir aklınıza model olarak gösterilen? Neden yıllar boyu Osmanlı'da bir kadın hareketinin varlığından bîhaber yaşadık sizce? Neden 'Cumhuriyet geldi, kadınlarımız kurtuldu" masalıyla uyutulduk hep?

Oysa Cumhuriyet kadını gri döpiyes giyen, meslek hayatı öğretmenlik ve memuriyetle sınırlı, cinsiyetsiz, renksiz, ruhsuz bir protip olarak konuldu önümüze. Karaçarşafa karşı döpiyes açılımı modernleştirmeye yeter zannedildi kadını. Ama zihinleri o beğenilmeyen çarşaflı kadınlar kadar açık değildi kadın hareketi konusunda.Sistemin payandası olma görevi yetti de arttı Cumhuriyet kadınına bu yüzden. Cumhuriyet kadınları konulu bir makale kaleme alan sosyolog Nurhayat Kızılkan da bu görüşü destekliyor. Kızılkan'a göre Cumhuriyet kadını, çizilmiş olan toplumsal projenin dışına çıkmayan, siyasal otoriteye sadık ve itaatkâr olmalıydı. İktidarın kadın tasavvuru, "yeni kadın"ı yaratacak olan Cumhuriyet'in inkılâplarıyla büyüyen, geçmişi olmayan çocuk ve genç kızlardı. Bu bakımdan "Cumhuriyet kadını" aslında bir "çocuk kadın"dı.

Geçmişi olmayan Cumhuriyet kadınları gerçekten de kendilerine yüklenen misyonu hakkıyla yerine getirdiler ve bu mizyonun taşıyıcılığını yapmaya devam ediyorlar, "Türban" diye adlandırdıkları "başörtü"lerden nefret ederek, İslam'a dair her konuya "laiklik" tabusuyla itiraz ederek, kendilerini kurtarıcı gibi görerek...


Cumhuriyet kadın hareketine ket vurdu

Nurhayat Kızılkan (Sosyolog)
Osmanlı'nın son döneminde Cumhuriyet'in kurulacağını anlayan ve bundan büyük ümitler besleyen hareke-i nisvan (kadın hareketi) tam vatandaşlık hakları (siyasal, içtimai, iktisadi haklar ve siyasi güce katılım) talebiyle örgütlendi. Kadınlar Halk Fırkası (1923) ve Kadın Birliği (kuruluşu 1924) etrafında toplanan kadınlar, "kadınsız bir inkılâbın" olamayacağını savunuyorlardı. Ulusun inşa sürecine kadınlar olarak katılmak istiyorlardı. Ancak tarihimizin bilinmeyen sayfalarından biri olarak hareket-i nisvan yani kadın hareketi, tek parti iktidarının yönlendirmesi sonucu bastırıldı. Hareketin en önemli aktivist kadını Nezihe Muhiddin karalandı, Türk Kadınlar Birliği grubu sindirildi ve kadınlar siyasal alanlardan dışlandı. Rejim, kadın hakları yolundaki kazanımları feministlere değil, "ulu önder ve halaskar"a ve Kemalizm'e mal etti ve bu yönde "kadınlara haklarını biz verdik" söylemini yerleştirdi.

Bu söylemi benimseyen kadınların, etkinliklerini denetim altında sürdürmelerine izin verildi ve öncü kadın hakları savunucularının toplumun belleğinden silinmesi sağlandı. Kemalist'lerin, Türk kadınını, "en büyük görevi vatana evlat yetiştirmek olan anneler" olarak tanımladıkları, siyasal ve sosyal hayattan dışlandıkları görülür. Atatürk'ün dediği gibi, "Türk kadınının en kutsal görevi analıktı." 1928 yılında kurulan Kız Sanat Okulları'nın amacı tüm alt sınıflardan gelen kadınların iyi anneler olarak ulusa iyi evlat yetiştirmesini sağlamaktı. Üst sınıflardan gelen kadınların ise mesleki alanlarda yükselmesi teşvik edilmiştir. Diğer taraftan kadın hareketini oluşturan kadınlar siyasi ve kültürel bir geçmişi olan İstanbul ve osmanlı münevveri olan kadınlardı. Hiçbir kültürel ve siyasal devamlılığı kabul edemeyen Kemalistler için bu, bir başka kabul edilemez durumdu. Yeni nesiller yetişene kadar eski nesil kadınları hayır işleri ile uğraşan kadınlar olarak görmek istiyorlardı. Zeki ve başarılı genç kızları Avrupa'da eğitime gönderen iktidar yurda döndüklerinde de onları, birçok sahada çok geniş yetkileri haiz pozisyonlara yerleştiriyordu.


Gülcan Tezcan
Gerçek Hayat Dergisi/ 31 Temmuz-6 Ağustos 2009/ s.12-13